Nie masz chleba? To niech jedz膮 ciastka! Prawa po艂owowe i rybo艂贸wstwo na ma艂膮 skal臋
Niesprawiedliwo艣ci historyczne pozbawi艂y 70% europejskiej floty rybackiej sprawiedliwego i bezpiecznego dost臋pu do kwot po艂owowych i 艂owisk. Na ten segment floty przypada 50% miejsc pracy w rybo艂贸wstwie morskim. Z powodu tych niesprawiedliwo艣ci sektor ten musi ucieka膰 si臋 do gatunk贸w nieobj臋tych kwotami, a wi臋c jest ograniczony jedynie do 5% po艂ow贸w ryb w UE.
W czasach g艂odu, historycznie rzecz bior膮c, europejska arystokracja mia艂a powiedzie膰 o protestuj膮cych biedakach: "...Je艣li nie maj膮 chleba, niech jedz膮 ciasto". Podobnie dzisiaj, ci, kt贸rzy maj膮 przywileje kwotowe, zbyt cz臋sto szybko m贸wi膮: "kwota jest zgodnie z prawem nasza, niech 艂owi膮 gatunki nieobj臋te kwot膮", kiedy rybacy na ma艂膮 skal臋 domagaj膮 si臋 sprawiedliwego podzia艂u.
Kwestia sprawiedliwo艣ci jest jednym z g艂贸wnych za艂o偶e艅 WPRyb (rozporz膮dzenie (UE) nr 1380/2013). Artyku艂 2 lit. f) stanowi, 偶e WPRyb przyczynia膰 si臋 do odpowiedniego poziomu 偶ycia tych, kt贸rzy s膮 zale偶ni od dzia艂alno艣ci po艂owowej, maj膮c na uwadze rybo艂贸wstwo przybrze偶ne i aspekty spo艂eczno-gospodarcze.
Jednak dla os贸b posiadaj膮cych przywileje i uprawnienia to, co uczciwe i sprawiedliwe, mo偶e wydawa膰 si臋 opresj膮.
W zesz艂ym tygodniu, w W pi膮tek 22 kwietnia odb臋dzie si臋 webinarium zatytu艂owane: Zapobieganie konfliktom na wodach UE, zosta艂a zorganizowana przez dwie europejskie grupy badawcze. Impreza, zorganizowana przez聽Europejskie Organizacje Badawcze w dziedzinie Rybo艂贸wstwa i Akwakultury oraz MARE zgromadzi艂o oko艂o 80 uczestnik贸w. Prezentacj臋 inauguracyjn膮 wyg艂osi艂a dr Marloes Kraan z MARE. Przedstawi艂a ona przegl膮d g艂贸wnych obszar贸w konflikt贸w w rybo艂贸wstwie europejskim, koncentruj膮c si臋 na aspektach zarz膮dzania du偶ym i ma艂ym rybo艂贸wstwem w Europie w kontek艣cie zmian (klimat, b艂臋kitna gospodarka i polityka (Brexit)).
"Bior膮c pod uwag臋, 偶e istniej膮 tylko jedne ramy polityczne (WPRyb) dla wielu r贸偶nych flot, a przed nami jeszcze wiele zmian, istnieje presja na mo偶liwo艣膰 zarz膮dzania, kt贸ra, je艣li nie zostanie podj臋ta na czas, stanowi podstaw臋 do konfliktu.powiedzia艂 dr Kraan. Istniej膮 aspekty zwi膮zane z przydzielaniem przestrzeni dla kilku r贸偶nych dzia艂a艅 (planowanie przestrzenne obszar贸w morskich), ale tak偶e z do艣膰 szerokimi ramami politycznymi. "Jak mo偶emy to wyprzedzi膰 i co musimy wiedzie膰?".zapyta艂a.
Zagadnienia poruszone w jej prezentacji dotyczy艂y g艂贸wnie przydzielanie dost臋pu do zasob贸w publicznych i zarz膮dzanie dzia艂aniami os贸b posiadaj膮cych przywileje i uprawnienia do korzystania z nich. Poruszono r贸wnie偶 kwesti臋 zagro偶e艅 dla sektora rybo艂贸wstwa zwi膮zanych ze zmian膮 klimatu i rozwojem niebieskiej gospodarki, gdzie inne interesy gospodarcze coraz cz臋艣ciej konkuruj膮 z rybo艂贸wstwem o dost臋p do obszar贸w morskich.
W takiej sytuacji konflikt jest nieunikniony, poniewa偶 zasoby rybne i obszary morskie s膮 w艂asno艣ci膮 publiczn膮, a uprzywilejowana mniejszo艣膰 skupi艂a lwi膮 cz臋艣膰 uprawnie艅. Nale偶y zarz膮dza膰 powstaj膮cymi konfliktami i szuka膰 sprawiedliwych rozwi膮za艅.
Jednym ze sprawiedliwych rozwi膮za艅 by艂oby przyj臋cie przez WPRyb zr贸偶nicowanego podej艣cia do rybo艂贸wstwa 艂odziowego i wielkoskalowego. By艂a to propozycja przedstawiona w zielonej ksi臋dze w sprawie reformy WPRyb z 2009 r., ale nie zosta艂a uwzgl臋dniona.
Europejscy rybacy prowadz膮cy po艂owy ma艂o intensywne domagaj膮 si臋 "sprawiedliwego rybo艂贸wstwa", tzn. sprawiedliwego przyznawania praw dost臋pu i mo偶liwo艣ci decydowania o sposobie zarz膮dzania dost臋pem. Artyku艂 17 WPRyb m贸g艂by stanowi膰 mechanizm umo偶liwiaj膮cy osi膮gni臋cie bardziej sprawiedliwego rybo艂贸wstwa. Jednak przedstawiciele "wielkiego przemys艂u" odrzucaj膮 propozycj臋 wprowadzenia niezb臋dnych alternatywnych mechanizm贸w przydzia艂u uprawnie艅 do po艂ow贸w w ramach art. 17. "Jeste艣my prawnie uprawnieni do tych przywilej贸w". twierdzi wielonarodowe Stowarzyszenie Trawler贸w Zamra偶alni Pelagicznych (PFA).
"Nie ma chleba (gatunki kwotowe) dla rybak贸w uprawiaj膮cych rybo艂贸wstwo na ma艂膮 skal臋? No to niech jedz膮 ciastka (gatunki nie obj臋te kwotami)".m贸wi PFA.
Tam, gdzie wyst臋puje taka nier贸wnowaga w stosunkach w艂adzy i koncentracja praw po艂owowych, konflikt jest nieunikniony.
A tak偶e skoncentrowanie uprawnie艅 do po艂ow贸w, wielki przemys艂" kontroluje tak偶e funkcjonowanie demokratycznych organ贸w powo艂anych do rozwi膮zywania konflikt贸w i zabierania g艂osu w sprawach sektora. Przewodnicz膮 oni Komitetom Doradczym, Organizacjom Producenckim i Krajowym Strukturom Rybo艂贸wstwa i twierdz膮, 偶e reprezentuj膮 zar贸wno ma艂e, jak i du偶e firmy rybackie.
Cornelis Vrolijk, holenderska mi臋dzynarodowa firma rybacka teraz kontroluje Francuski Narodowy Komitet Rybo艂贸wstwa i jedna z najwi臋kszych francuskich OP, na przyk艂ad. W jaki spos贸b holenderska korporacja mi臋dzynarodowa mo偶e reprezentowa膰 interesy floty 艂odziowej?
Wszystko zale偶y od rynku
Kluczowy element, kt贸rego zabrak艂o w prezentacji, dotyczy艂 rynek rybny i 艂a艅cuch dostaw. Rybo艂贸wstwo oczywi艣cie nie istnieje w izolacji, ale stanowi integraln膮 cz臋艣膰 system贸w produkcji i dostaw 偶ywno艣ci (艂a艅cuch warto艣ci), dostarczaj膮c wysokiej warto艣ci towary b臋d膮ce przedmiotem handlu mi臋dzynarodowego.
W Europie nasze 艂owiska zaspokajaj膮 jedynie oko艂o jednej trzeciej zapotrzebowania naszych rynk贸w konsumenckich.. Pozosta艂a cz臋艣膰 pochodzi z akwakultury i importu. Prawie 50% tego, co jemy, pochodzi z 5 gatunk贸w: Tu艅czyk, Dorsz, 艁oso艣, mintaj, Krewetki
Dost臋p do rynk贸w jest r贸wnie偶 kluczowym czynnikiem i 藕r贸d艂em wielu konflikt贸w - obecnych i przysz艂ych - i musi by膰 cz臋艣ci膮 dyskusji na temat zarz膮dzania naszym rybo艂贸wstwem. Handel, przetw贸rstwo i handel detaliczny r贸wnie偶 decyduj膮 o przysz艂ym kszta艂cie europejskiego rybo艂贸wstwa oraz o tym, sk膮d czerpiemy nasze dostawy ryb.
"B艂臋kitna 偶ywno艣膰" jest obecnie postrzegana jako droga naprz贸d, zar贸wno na rynku, jak i na talerzu konsumenta. Tak jak b艂臋kitna gospodarka wypiera rybo艂贸wstwo, tak b艂臋kitna 偶ywno艣膰 zast膮pi owoce morza i ryby w formie, w jakiej je znamy. Obejmuje ona wszystkie aspekty produkcji 偶ywno艣ci z organizm贸w morskich - ro艣linne i zwierz臋ce, zbiory i akwakultur臋 oraz produkcj臋 przemys艂ow膮. B艂臋kitna 偶ywno艣膰 przyniesie masowo produkowane produkty 偶ywno艣ciowe z alg, jednokom贸rkowych bia艂ek i innych nietradycyjnych produkt贸w morskich wytwarzanych przemys艂owo.
Ma艂e jest z艂e, du偶e jest dobre?
Dr Kraan podkre艣li艂 r贸wnie偶, 偶e nie istniej膮 uniwersalne definicje rybo艂贸wstwa na ma艂膮 skal臋 oraz 偶e podczas gdy dane dotycz膮ce po艂ow贸w i nak艂adu po艂owowego s膮 bardziej dost臋pne w przypadku dzia艂alno艣ci po艂owowej na wi臋ksz膮 skal臋, dane spo艂eczno-gospodarcze s膮 bardziej dost臋pne w przypadku rybo艂贸wstwa na mniejsz膮 skal臋.
Chocia偶 nie ma uniwersalnej definicji, to jest ona do艣膰 prosta. Je艣li chcesz wiedzie膰, czym jest rybo艂贸wstwo 艂odziowe, po prostu podejd藕 do nabrze偶a i zapytaj.
Powa偶nie jednak, Rybo艂贸wstwo na ma艂膮 skal臋 jest prowadzone przez tysi膮ce nano- lub bardzo ma艂ych przedsi臋biorstw domowych, 艂owi膮cych przy pomocy stosunkowo niewielkich statk贸w i pasywnych narz臋dzi, wyp艂ywaj膮cych codziennie w morze, 艂owi膮cych dziesi膮tki kilogram贸w ryb i zarabiaj膮cych setki euro. Przedsi臋biorstwa te s膮 w znacznym stopniu uzale偶nione od nieodp艂atnej pracy przy wykonywaniu wielu czynno艣ci administracyjnych i konserwacyjnych na l膮dzie - zadania te cz臋sto wykonuj膮 kobiety b臋d膮ce cz艂onkami rodziny. Umo偶liwiaj膮 one wielu rodzinom o niskich dochodach 偶ycie na wybrze偶u, prowadzenie w miar臋 wygodnego trybu 偶ycia i wspieranie szerokiego zakresu dzia艂alno艣ci dodatkowej.
W przeciwie艅stwie do wi臋kszych flot, kt贸re s膮 w stanie osi膮gn膮膰 korzy艣ci skali, wy艂adowuj膮c jednorazowo kilka ton ryb i zarabiaj膮c na tym dziesi膮tki i setki tysi臋cy euro, te ma艂e przedsi臋biorstwa s膮 uzale偶nione od wy偶szych mar偶 z mniejszych wy艂adunk贸w. Aby by艂y rentowne, musz膮 czerpa膰 bezpo艣rednie korzy艣ci z warto艣ci dodanej swoich codziennie od艂awianych 艣wie偶ych produkt贸w. Ich dzia艂alno艣膰 na rynku zale偶y od tego, czy s膮 podmiotami kszta艂tuj膮cymi ceny, a nie je podbijaj膮cymi. Wi臋ksze po艂owy prowadzone przez floty na wi臋ksz膮 skal臋 maj膮 wp艂yw na obni偶enie cen rynkowych, co podwa偶a rentowno艣膰 tych przedsi臋biorstw. Produkty wytwarzane na ma艂膮 skal臋 musz膮 by膰 wyr贸偶niaj膮ce si臋 na rynku. W ko艅cu pochodz膮 one z innego systemu produkcji.
Problem z danymi
Chocia偶 prawd膮 mo偶e by膰, 偶e w przypadku 艂owisk o wi臋kszej skali dost臋pnych jest znacznie wi臋cej danych dotycz膮cych po艂ow贸w i nak艂adu po艂owowego, to jednak na ile wiarygodne s膮 te dane? Tylko jak mierzone s膮 po艂owy, wy艂adunki i nak艂ad po艂owowy? Bli偶sza inspekcja ujawnia wiele dziur w nieszczelnym systemie. Wiadomo, 偶e w Danii na szerok膮 skal臋 dochodzi do oszustw zwi膮zanych z pojemno艣ci膮 silnik贸w, a w Holandii jest tylko dw贸ch inspektor贸w do kontroli setek tysi臋cy ton ryb wy艂adowywanych co roku w holenderskich portach. Na ile reprezentatywne s膮 te przypadki w Europie, gdzie rz膮dy pa艅stw cz艂onkowskich musz膮 ogranicza膰 bud偶ety, a rybo艂贸wstwo nie jest priorytetem?
Kolejn膮 kwesti膮 poruszon膮 przez dr Kraan by艂 wzgl臋dny wp艂yw flot dzia艂aj膮cych na mniejsz膮 i wi臋ksz膮 skal臋. Przytoczy艂a ona niedawny raport WWF (The Untrawled Truth), w kt贸rym stwierdzono: "statki o d艂ugo艣ci ca艂kowitej poni偶ej 12 metr贸w maj膮 najwi臋ksz膮 warto艣膰 po艂owu w przeliczeniu na mas臋 i ma艂膮 ilo艣膰 miejsca na pok艂adzie, a jednocze艣nie po艂awiaj膮 gatunki o wysokiej warto艣ci i potencjalnie wra偶liwe, zagro偶one i znajduj膮ce si臋 w niebezpiecze艅stwie, takie jak tu艅czyk b艂臋kitnop艂etwy, w艂贸cznik lub ssaki morskie i ptaki morskie."
Odrobina wiedzy pokaza艂aby, 偶e to stwierdzenie jest po prostu nieprawdziwe. Ma艂e statki, o kt贸rych mowa, po prostu nie maj膮 dost臋pu do kwot po艂owowych na tu艅czyka b艂臋kitnop艂etwego i w艂贸cznika. Nie wolno im 艂owi膰 ani tu艅czyka b艂臋kitnop艂etwego, ani w艂贸cznika, poniewa偶 wi臋ksze sejnery i taklowce maj膮 monopol na kwoty po艂owowe. Maj膮 one najwy偶sz膮 warto艣膰 po艂owu w przeliczeniu na wag臋, poniewa偶 艂owi膮 g艂贸wnie gatunki przydenne o wy偶szej warto艣ci - w tym skorupiaki. Ich po艂owy s膮 r贸wnie偶 bardziej warto艣ciowe, poniewa偶 s膮 艣wie偶sze, z艂owione i sprzedawane codziennie.
Pod wzgl臋dem oddzia艂ywania, nie ma wi臋kszego por贸wnania mi臋dzy oddzia艂ywaniem tych statk贸w stosuj膮cych narz臋dzia bierne, kt贸re 艂owi膮 tylko 5% ca艂ego po艂owu UE, a flot膮 trawler贸w o wi臋kszej skali dzia艂ania, kt贸rych nigdy nie uda si臋 zast膮pi膰. 5% mie艣ci si臋 przecie偶 w granicach marginesu b艂臋du przy masowych wy艂adunkach ryb z wi臋kszych segment贸w floty.
Niemniej jednak rybacy prowadz膮cy po艂owy na ma艂膮 skal臋 maj膮 prawo istnie膰 i utrzymywa膰 si臋 w wybrany przez siebie spos贸b - dostarczaj膮c lokalnie, w sezonie, zdrowy produkt, wspieraj膮c szereg dzia艂a艅 dodatkowych, w tym turystyk臋, i zakotwiczaj膮c spo艂eczno艣ci na wybrze偶u. Gdyby znikn臋li, nasze obszary przybrze偶ne sta艂yby si臋 o wiele ubo偶sze, pozbawione 艣wie偶ych, lokalnie po艂awianych ryb, kolorowych 艂odzi rybackich, drobnej dzia艂alno艣ci spo艂eczno-gospodarczej oraz tradycyjnych wydarze艅 kulturalnych zwi膮zanych z morzem.
By艂aby to niezast膮piona strata pod wzgl臋dem wiedzy lokalnej, dziedzictwa kulturowego i mo偶liwo艣ci spo艂eczno-gospodarczych.