Menu

ICES

polish_coast

Plan działania na rzecz dorsza wschodniobałtyckiego

,

Plan działania na rzecz zasobów dorsza we wschodnim Bałtyku

śledzenie dyskusji na temat opinii ICES na 2019 r.

Warszawa, poniedziałek, 3 września 2018 r.

Marcin Ruciński

Sytuacja

Stado dorsza we wschodniej części Bałtyku, od dawna stanowiące podstawę utrzymania wielu bałtyckich rybaków i kluczowy element ekosystemu Bałtyku, wykazuje tendencję spadkową od około 5 lat. W tym roku wskaźnik ICES dotyczący wielkości stada jest najniższy z obserwowanych w serii czasowej, a na połowy w 2019 roku zaleca się TAC w wysokości 16 685 ton, czyli mniej niż połowę tegorocznego TAC.

Obniżenie TAC, stosowane od 2015 r., nie przyniosło żadnej widocznej poprawy sytuacji. W istocie TAC nie został w pełni wykorzystany od 2011 roku. Przyczyny obecnej sytuacji leżą zarówno w sektorze rybołówstwa, jak i poza nim.

  1. W sektorze panuje powszechna, ale jak dotąd nieformalna wiedza, że nielegalne modyfikacje narzędzi ruchomych (BACOMA, T90) są powszechne w połowach dorsza. Jest to reakcja na nieekonomiczny, niewielki udział dużych dorszy nadających się do sprzedaży w połowach, co z kolei spowodowane jest okrojoną strukturą wielkościową stada. Przyczyny skróconej struktury wielkościowej stada powinny zostać dokładniej zbadane.
  2. Opisana powyżej praktyka ma oczywistą konsekwencję w postaci drastycznie zwiększonych odrzutów, na co wskazuje sama ICES w szeregu corocznych dokumentów doradczych. Ich szacunki dotyczące odrzutów wahają się między 10 a 15%, z sugestią, że liczby te mogą być niedoszacowane - na tę niepokojącą kwestię LIFE zwraca uwagę zarządzających od 2016 roku. Trudniejszy dostęp do pozyskiwania danych obserwatorów, zaobserwowany przez naukowców od czasu wprowadzenia obowiązku wyładunku na Bałtyku od 2015 r., jest bardzo niepokojącym sygnałem dla zarządzających.
  3. W ciągu ostatnich lat kondycja osobników dorsza wschodniobałtyckiego znacznie się pogorszyła. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka, wśród których szczególnie niepokojąca jest stosunkowo niska liczebność szprota i śledzia, głównych gatunków ofiar dużych dorszy, w podrejonach 25-26 (gdzie występuje najwięcej dorszy). W związku z tym ICES od 2014 r. zaleca plan zarządzania przestrzennego w celu ograniczenia połowów pelagicznych w głównym obszarze występowania dorsza. Ponadto istnieją dowody na to, że[1] że "chudy dorsz", jeśli ma zapewniony odpowiedni pokarm, może szybko zwiększyć kondycję ciała, co m.in. czyni go bardziej odpornym na pasożyty wywołane przez foki.
  4. Tarło dorsza wschodniobałtyckiego nie jest optymalnie chronione, zwłaszcza w Głębi Bornholmskiej, gdzie odbywa się najwięcej tarła. Współrzędne zamknięcia tarła nie obejmują niektórych z najważniejszych obszarów, gdzie występują skupiska tarłowe, ikra i larwy. Niektórzy rybacy, poprzez swoje kontakty z posłami do Parlamentu Europejskiego, próbowali kilka lat temu pomóc zarządzającym w rozwiązaniu tej sytuacji[2]Jednak bezskutecznie. Istnieje nauka[3] co potwierdza nasz pogląd, że dla udanej rekrutacji należy unikać zakłóceń tarła.
  5. Na wschodnie stado dorsza znacząco i negatywnie wpływa również szereg czynników, na które zarządzanie rybołówstwem nie ma wpływu lub ma bardzo ograniczony wpływ i których nie można uwzględnić w niniejszym planie działań. Należą do nich (ale nie tylko):
    • Silny wzrost populacji foki szarej w środkowej części Morza Bałtyckiego, skutkujący zarówno bezpośrednim drapieżnictwem, jak i zwiększonym występowaniem pasożytów wywołanych przez foki w dorszu, co jeszcze bardziej pogłębia spadek kondycji organizmu (patrz str. 3 powyżej)
    • Zmiany klimatyczne powodujące wzrost temperatury wody w Morzu Bałtyckim;
    • Brak większych napływów wód słonych i natlenionych z Morza Północnego od 2014 r;
    • Niekorzystne zmiany w strukturze zoo- i fitoplanktonu;
    • Podwodne prace budowlane, zwłaszcza te prowadzone w Głębi Bornholmskiej - głównym tarlisku dorsza wschodniego.

Elementy planu działania

  1. Już dawno powinno być tak, że szeroko rozpowszechnionymi nielegalnymi praktykami modyfikacji narzędzi ruchomych, prowadzącymi do wysokiego obecnie i w dużej mierze nieraportowanego poziomu odrzutów dorsza, a także samymi odrzutami, zajmą się odpowiednio właściwe organy kontroli i inspekcji, wykorzystując wszystkie dostępne środki (obserwatorzy na pokładzie, nadzór elektroniczny itp.). O tych sprawach pisaliśmy już obszernie[4]. I jedno, i drugie musi się szybko skończyć! Prawie 4 lata po wprowadzeniu obowiązku lądowania w regionie Morza Bałtyckiego, dla zarządców krajów bałtyckich jest to sinusoida, która nie pozwala im zachować wiarygodności.

Bez zlikwidowania nielegalnych modyfikacji narzędzi połowowych i odrzutów, dalsze obniżanie TAC (z wyjątkiem zerowego TAC, którego nie popieramy) nie przyniesie oczekiwanych rezultatów.

  1. Najwyższy czas, aby wieloletnie zalecenia ICES dotyczące planu zarządzania przestrzennego dla połowów pelagicznych zostały odpowiednio uznane przez zarządzających. W związku z tym, LIFE chciałby zminimalizować wynikające z tego trudności we wdrażaniu tego środka dla naszych kolegów z floty pelagicznej. Potencjalnie, mógłby on być stosowany sezonowo, z uwzględnieniem wzorców żerowania i tarła dorsza, w odniesieniu do największych segmentów floty, które, technicznie rzecz biorąc, mogą z łatwością dotrzeć do bogatych łowisk pelagicznych na północnym Bałtyku. Premie kwotowe można by również wykorzystać na różne sposoby, aby zapewnić, że przynajmniej znaczna część nakładu połowowego w zakresie połowów pelagicznych zostanie przeniesiona na północ w celu uwolnienia bardzo potrzebnych dorszowi szprotów i śledzi - i że będzie to korzystniejsze finansowo.
  2. LIFE pokłada wiele nadziei w trwających pracach ICES nad oceną obowiązujących środków ochrony dorsza wschodniobałtyckiego, w szczególności zamknięcia tarła i innych środków ochrony tarła (WKCONGA). Zwiększona ochrona tarła dorsza, choć nie odnosi się bezpośrednio do kluczowej kwestii, jaką jest skrócona struktura wielkościowa, może pomóc w poprawie rekrutacji, minimalizując tym samym ryzyko wyniszczenia stada.
  3. Program LIFE zachęciłby również zarządców i naukowców do głębszego przeanalizowania ewentualnego znaczenia rybołówstwa rekreacyjnego dla dorsza wschodniego. Byłoby to szczególnie istotne ze względu na jego możliwy wpływ na globalny nakład połowowy na największe kohorty wielkościowe dorsza w stadzie.
  4. Wszyscy rybacy, na których negatywnie wpłyną tak bardzo potrzebne innowacyjne środki zarządzania i ochrony wschodniego stada dorsza, powinni mieć możliwość dostępu do funduszy EFMR w celu zrekompensowania wszelkich strat.

LIFE oczekuje dyskusji z urzędnikami DG Mare, bezpośrednio zainteresowanymi państwami członkowskimi, członkami Parlamentu Europejskiego i innymi zainteresowanymi stronami na temat tego, w jaki sposób środki te można konkretnie włączyć do nowych ram przydzielania uprawnień do połowów na Morzu Bałtyckim w 2019 r. oraz do regionalnych środków technicznych.

♦ ♦ ♦

[1] Wstępne wyniki projektu prowadzonego przez SLU Aqua są dostępne tutaj https://www.slu.se/ew-nyheter/2018/6/stodutfodring-av-vildfangad-torsk-kan-ge-lonsammare-kustnara-yrkesfiske/

[2] Poprawka 163 do ówczesnego projektu planu wielogatunkowego dla Morza Bałtyckiego, 2014 r, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-%2f%2fEP%2f%2fNONSGML%2bCOMPARL%2bPE-551.757%2b01%2bDOC%2bPDF%2bV0%2f%2fEN

[3] Van Overzee, Rijnsdorp, Skutki połowów w okresie tarła: implikacje dla zrównoważonego zarządzania https://link.springer.com/article/10.1007/s11160-014-9370-x

[4] https://lifeplatform.eu/jeremy-percy-writes-danish-minister-karen-ellemann/

Opinia ICES dla Morza Bałtyckiego na rok 2019

, ,

Wody niespokojne i wymagające prawdziwych rozwiązań

Warszawa, 6 czerwca 2018 r.

Marcin Ruciński

 

31 maja ICES opublikowała swoje coroczne zalecenia połowowe dla głównych stad w Morzu Bałtyckim, które będą wskazówką dla decydentów w negocjacjach dotyczących możliwości połowowych na rok 2019. LIFE po raz pierwszy przyjrzał się zaleceniom ICES na podstawie wstępnych opinii i komentarzy przekazanych przez naszych Członków. Więcej sugestii przedstawimy później, w miarę postępu naszych wewnętrznych dyskusji.

 

Dorsz: opowieść o dwóch kryzysach

Strona Dorsz wschodniobałtycki znajduje się obecnie w stanie głębokiego kryzysu i konieczne jest podjęcie daleko idących działań. Stado boryka się z wieloma problemami, wśród których naukowcy wymieniają: nielegalne i nieraportowane odrzuty, utrzymujące się pomimo kompleksowego zakazu, modyfikacje narzędzi połowowych prowadzące do wysokiego poziomu niewymiarowych ryb w połowach, niedostatek pożywienia spowodowany intensywnym nakładem pelagicznym w obszarze występowania dorsza, obszary anoksyczne hamujące tarło w obszarach innych niż Głębia Bornholmska, brak dużych ryb w stadzie, które mogłyby pozytywnie wpłynąć na sukces tarła oraz wpływ rosnącej populacji foki szarej. TAC nie został w pełni wykorzystany od 2010 roku i nie ma wpływu na ograniczenie połowów. Oczywiste jest, że aby pomóc dorszowi w powrocie do normalności, zarządzający będą musieli szukać rozwiązań spoza standardowego zestawu narzędzi. Powinny one obejmować:

  • rozwiązanie problemu nielegalnych odrzutów i zakończenie raz na zawsze praktyk, które są ich przyczyną;
  • zdecydowane środki, skutecznie egzekwowane w celu ochrony tarła dorsza, zwłaszcza w Głębi Bornholmskiej;
  • przezwyciężenie problemu braku pożywienia dla dorsza poprzez przeniesienie przynajmniej części nakładu połowowego w zakresie połowów pelagicznych na północ od podrejonów 25 i 26.

Program LIFE jest obecnie w trakcie opracowywania szczegółowych propozycji dotyczących tego kluczowego zasobu w formie planu działania.

Strona Zachodniobałtyckie zasoby dorsza i gatunki pokrewne Wskazówki wskazują na wyraźne oznaki poprawy po kryzysie z 2016 r., na podstawie silnej klasy rocznikowej z 2016 r. i wysokiej produktywności stada zakładanej przez ICES przy użyciu stosunkowo dużej "szerokości" zakresów Fmsy. Jednak rocznik 2016 jest otoczony przez dwa lata bardzo niskiej rekrutacji w 2015 i 2017 roku; ostatnia z nich jest najniższa w historii. W związku z tym bezwzględnym priorytetem jest zachowanie ostrożności przy ustalaniu poziomu zwiększenia TAC.

Śledź: tragiczna niespodzianka na zachodzie, malejące zasoby na wschodzie

Strona Śledź zachodniobałtycki Opinia dotycząca stada jest tragiczną niespodzianką, zwłaszcza w obliczu dobrego wiosennego sezonu połowowego dla tego stada, który właśnie się zakończył. Środki do życia wielu rybaków zajmujących się rybołówstwem na małą skalę, którzy są zależni od tego stada, są bezpośrednio zagrożone w wyniku zaleceń dotyczących zerowych połowów. Zwracamy uwagę, że w wyniku analizy porównawczej opinii w tym roku, kluczowe punkty odniesienia dla stada (Blim, MSY Btrigger) zostały skorygowane w górę. Należy to odpowiednio wyjaśnić, biorąc pod uwagę, że szacunki dotyczące liczebności uzupełnienia i SSB zawarte w zaleceniach zostały skorygowane w dół.

Dalej na wschód Śledź środkowobałtycki Stado to również nie radzi sobie dobrze, co potwierdzają rozczarowujące wyniki sezonu śledziowego, przynajmniej w wodach przybrzeżnych. Również tutaj zależność od rocznika 2014 jest powodem do niepokoju.

Sprat

ICES zaleca rozważenie wprowadzenia planu zarządzania przestrzennego dla połowów szprota, a LIFE zdecydowanie zgadza się z tą opinią. Najwyższy czas, aby przynajmniej znaczna część nakładu połowowego na szprota została przeniesiona na północ od podrejonów 25-26, co można łatwo osiągnąć poprzez proste rozwiązania w zakresie zarządzania kwotami połowowymi. Przezwyciężenie scenariusza niedostatku pożywienia dla dorsza jest poważnym problemem dla całego ekosystemu bałtyckiego i musi być priorytetem dla zarządzających.

Wszystkie akcje

Stosując niezbędne cięcia, zarządzający powinni pamiętać o potrzebie zapewnienia wystarczających kwot społecznościom rybackim prowadzącym połowy na małą skalę i o niewielkim wpływie, które są uzależnione od swoich tradycyjnych łowisk i które, w przeciwieństwie do swoich większych braci, nie mają możliwości po prostu odpłynąć na inne łowiska.

Przegląd ekosystemów: bardzo przydatne narzędzie, które wymaga dalszego dopracowania

Dziękujemy ICES za nadanie tradycyjnemu dorocznemu doradztwu kontekstu wykraczającego poza modele matematyczne i liczby oparte na MSY lub podejściu ostrożnościowym oraz związane z nimi kwestie. Oprócz umiejscowienia rybołówstwa w szerszym ekosystemie, ważne jest również, aby decydenci postrzegali rybołówstwo jako integralną część szerszego sektora morskiego i działań na rzecz rozwoju niebieskiej gospodarki. W ramach tego podejścia należy wyraźniej określić i zrozumieć rybołówstwo łodziowe i jego rolę w zapewnianiu środków do życia oraz wnoszeniu wkładu w gospodarkę i dziedzictwo kulturowe lokalnych społeczności nadbrzeżnych na całym Morzu Bałtyckim.

LIFE jest wdzięczne ICES za przypomnienie wszystkim, że nakład połowowy z użyciem sieci skrzelowych może stanowić problem dla niektórych gatunków ptaków wodnych, jeśli nie podejmie się odpowiednich działań na poziomie regionalnym lub lokalnym, we właściwym kontekście czasowym i przestrzennym. Jesteśmy gotowi współpracować z ICES, aby pomóc w pozytywnym rozwiązaniu tego problemu poprzez poszukiwanie rozwiązań najlepiej dostosowanych do potrzeb lokalnych ekosystemów i społeczności rybackich, które one wspierają. Niektórzy z naszych członków mogą podzielić się przykładami podejścia opartego na współpracy, stosowanego z powodzeniem w praktyce w innych miejscach, na Morzu Bałtyckim i poza nim, które mogą być użyteczną inspiracją. Na przykład, nowy system pingerów przetestowany we współpracy z rybakami na wodach niemieckich zmniejszył przyłów morświnów o ponad 70 %.

Jesteśmy również gotowi do rozszerzenia naszej bliskiej współpracy z BirdLife International[1] w celu rozwiązania wspomnianych problemów. Bylibyśmy również wdzięczni za współpracę z ICES w zakresie analizy danych dotyczących rzeczywistego nakładu połowowego z użyciem sieci skrzelowych, biorąc pod uwagę jego niedawny i wyraźny spadek w wielu bałtyckich społecznościach zajmujących się rybołówstwem na małą skalę.

Dużo bardziej niepokojące jest dla nas to, że w Przeglądzie ekosystemów ICES nie ma żadnej wzmianki o wpływie niektórych drapieżników, w szczególności foki szarej i kormorana czarnego, na zasoby rybne, a zwłaszcza na rybołówstwo łodziowe w całym regionie. Istnieje szereg inicjatyw mających na celu znalezienie konstruktywnych rozwiązań tego ważnego problemu, który ciąży na wielu bałtyckich społecznościach zajmujących się rybołówstwem na małą skalę[2]Powinno to również znaleźć się w dokumencie ICES.

♦ ♦ ♦

[1] Nasz wspólny list jest dostępny tutaj https://lifeplatform.eu/wp-content/uploads/2017/11/JointLetter-BirdLife-LIFE.pdf

[2] Zapisy ostatnich dyskusji na temat wpływu drapieżników można znaleźć tutaj (BSAC) http://www.bsac.dk/getattachment/Meetings/BSAC-meetings/Executive-Committee-and-sub-group-on-ecosystem-bas/BSACreportEBMsubgroup031017EXCEPTSALMONFINAL.pdf.aspx?lang=en-GB punkt 2 i tutaj (HELCOM) https://portal.helcom.fi/meetings/FISH%208-2018-509/MeetingDocuments/Outcome%20of%20FISH%208-2018.pdf , pkt 7.9-7.12. Ponadto projekt współpracy transnarodowej realizowany przez grupy FLAG https://balticfisheries.com warto zwrócić uwagę na

biscayby

Przetrwanie labraksa i podmiotów zajmujących się połowem na małą skalę w równowadze

, , ,

biscayby

Przetrwanie labraksa i podmiotów zajmujących się połowem na małą skalę w równowadze

Zalecenia ICES dla basów morskich w 2017 r: Zerowe połowy w oparciu o podejście ostrożnościowe?

 

Bruksela, 11 lipca 2016 r.

Brian O'Riordan

Platforma LIFE

 

Ocena naukowa i obserwacje z połowów na małą skalę podkreślają zły stan zasobów okonia morskiegoi budzi poważne obawy o przetrwanie zasobów i zależnych od nich rybaków.

Wydana 30 czerwca opinia ICES (Międzynarodowej Rady Badań Morza) w sprawie labraksa (Dicentrarchus labrax) na rok 2017 zaleca całkowite zamknięcie połowów w rejonach ICES IV b-c, VII a oraz VII d-h (środkowe i południowe Morze Północne, Morze Irlandzkie, Kanał Angielski, Kanał Bristolski i Morze Celtyckie) -... http://www.ices.dk/sites/pub/Publication%20Reports/Advice/2016/2016/bss-47.pdf

Porady te zostaną wykorzystane w procesie ustalania możliwości połowowe na 2017 r.w tym wnioski dotyczące planów wieloletnich (MAP) dla Morza Północnego i dla wód zachodnich.

Stało się to sygnałem alarmowym dla rybaków zajmujących się połowami na małą skalę, których dochody zależą w większości od tego gatunku ryb. We Francji, Platforma ds. drobnego rybołówstwa przybrzeżnego (PPPAF) - członek ŻYCIE, reprezentujący rybaków z wybrzeży Atlantyku i Morza Śródziemnego - podkreśla, że dla floty handline, po zmaganiach z coraz trudniejszymi latami, komunikat ICES jest równoznaczny z wyrokiem śmierci - http://www.plateforme-petite-peche.fr/?p=440.

Rybacy prowadzący połowy na małą skalę z Holandia, Anglia i Francja zgłaszają brak basów w swoich połowach. Sprzedaż okoni z floty handline na francuskich rynkach portowych od stycznia do czerwca rozbiła się z 221 ton w 2015 roku do 127 ton w 2016 roku, co stanowi spadek o 43%. W tym samym okresie, sprzedaż basów złowionych przez sieci skrzelowe i trawlery na tych rynkach osiągnęła 1165 ton w 2016 roku (w porównaniu do 1502 ton od stycznia do czerwca w 2015 roku), czyli prawie 10 razy więcej niż sprzedaż z ryb złowionych na haku.

Co niepokojące, podobne tendencje obserwujemy przez francuskich rybaków w Zatoce Biskajskiejgdzie w ciągu ostatnich 3 lat odnotowano spadek połowów. PPPAF podkreśla, że czysto arbitralne wyznaczenie granic 48th równolegle pozwala na uwolnienie Zatoki Biskajskiej od wszelkich środków zarządzania. Jest to poważny błąd, który pilnie wymaga przeglądu. PPPAF zaleca ustanowienie biologicznego zamknięcia w celu ochrony zimowego tarła labraksa w Zatoce Biskajskiej, podobnie jak ma to miejsce na północy, w Kanale La Manche. To, wraz z bardziej rygorystycznymi indywidualnymi Limity połowowe są niezbędne, mówi PPPAFNależy również ustanowić drastyczne ograniczenia w zakresie połowów rekreacyjnych.

Po raz kolejny rybołówstwo na małą skalę pada ofiarą inercji systemu.

Według PPPAF ten kryzys nie dotyczy tylko basów i nie dotyczy tylko linerów. Kryzys spowodowany jest m.in. całkowita dysfunkcyjność całego sektora. Przyczyniła się do niego wcześniejsza nadmierna eksploatacja morszczuka, następnie sardeli, a teraz soli, co doprowadziło do przeniesienia wysiłku na okonia. We Francji kryzys dotyczy również powszechnego oszustwa, któremu państwo nie jest w stanie zapobiec. W 2016 roku segment francuskiej floty trawlerów nielegalnie, całkowicie bezkarnie złowił dziesiątki ton labraksa, a od lipca 2016 roku tym samym łodziom zostanie przyznana miesięczna kwota w wysokości jednej tony do końca roku.

Ale nie tylko we Francji system jest dysfunkcyjny. W Zjednoczonym Królestwie statki holenderskie pływające pod banderą Zjednoczonego Królestwanie są kontrolowane przez władze brytyjskie i istnieją niepotwierdzone dowody na to, że niezadeklarowane wyładunki są przewożone do portów belgijskich i innych. Na wodach holenderskichLIFE otrzymał doniesienia o dużym zagęszczeniu młodych ryb na tych terenach, które są bardzo narażone na połów sieciami morskimi.

Przez dziesięciolecia wyładunki labraksa z francuskich liniowców utrzymywały się na stałym poziomie około 300 ton w Kanale La Manche, czyli 10% całkowitych połowów labraksa w tej strefie. Francja, której flota liczy łącznie ponad 300 statków, jest zagrożona. Połowy liniowców stanowią jedynie niewielką część połowów, praktykując metody połowu z poszanowaniem środowiska i zasobówktóre są niezwykle selektywne, co dodaje ich rybom znacznej wartości. Niemniej jednak to właśnie one są najbardziej zagrożone zniknięciem.

Ale narzucenie całkowitego zamknięcia nie jest cudownym lekarstwem. Brak selektywności i odrzuty generowane przez inne praktyki są w równym stopniu sednem problemu. Odrzucanie basów przez francuskie trawlery w strefie północnej zostały oszacowane przez organizacje zawodowe na 50 ton miesięcznie w okresie od grudnia do kwietnia, przed wprowadzeniem limitu 42 cm. Odrzuty samych tylko okoni są o tonę wyższe niż połowy linowców.

ŻYCIE Stwierdza, że surowa opinia ICES musi być katalizatorem znacznie mniej sektorowego podejścia do przyszłych opinii. Byłoby to bezproduktywny aby bawić się w obwinianie; wraz ze wszystkimi komercyjnymi meteorami i razem z sektorem rekreacyjnym, wszyscy musimy przyjąć ciężar odpowiedzialności za obecną sytuację.

W tym samym czasie, ŻYCIE wzywa decydentów politycznych na szczeblu unijnym i krajowym do zapewnienia, że rybacy prowadzący połowy na małą skalę przy użyciu narzędzi o niskim stopniu oddziaływania są nie jest niesprawiedliwie dyskryminowany przeciwko jakimkolwiek nowym środkom nadzwyczajnym, że wysiłek jest ograniczany tam, gdzie cięcia są najbardziej potrzebne, oraz że w przypadku nałożenia środków nadzwyczajnych, które rekompensata finansowa jest należycie dostarczany tym, których potrzeby są największe i których przeżycie jest najbardziej zagrożone.

♦ ♦ ♦

ZAPISZ SIĘ DO NASZEGO NEWSLETTERA

* oznacza wymagane
pl_PLPolish
en_GBEnglish hrCroatian nl_NLDutch fr_FRFrench de_DEGerman elGreek it_ITItalian ro_RORomanian es_ESSpanish maMaltese pl_PLPolish