Geen brood? Laat ze dan cake eten! Visserijrechten en kleinschalige visserij

Als gevolg van onrechtvaardigheden in het verleden heeft 70% van de Europese vissersvloot geen eerlijke en zekere toegang tot vangstquota en visgronden. Dit vlootsegment is goed voor 50% van de banen in de visserij op zee. Als gevolg van deze onrechtvaardigheden moet de sector terugvallen op "niet-quotasoorten" en is dus beperkt tot slechts 5% van de visvangst van de EU.

In tijden van hongersnood zou de Europese aristocratie over de protesterende armen hebben gezegd: "Als ze geen brood hebben, laat ze dan cake eten". Ook vandaag de dag zeggen degenen met quotaprivileges maar al te vaak: "het quotum is wettelijk van ons, laat ze maar vissen op soorten waarvoor geen quotum geldt", wanneer de kleinschalige vissers een eerlijk aandeel eisen.

Billijkheid is een centraal element van het GVB van de EU (Verordening (EU) 1380/2013). Artikel 2, onder f), bepaalt dat het GVB bij te dragen tot een billijke levensstandaard voor degenen die afhankelijk zijn van visserijactiviteiten, rekening houdend met de kustvisserij en met sociaal-economische aspecten.

Maar voor wie voorrechten en rechten heeft, kan wat eerlijk en billijk is, aanvoelen als onderdrukking.

Vorige week, op Vrijdag 22 april, een webinar met de titel: Conflictpreventie in EU-wateren, werd georganiseerd door 2 Europese onderzoeksgroepen. Het evenement, georganiseerd door de Europese organisaties voor visserij- en aquacultuuronderzoek en MARE verzamelde ongeveer 80 deelnemers. De keynote-presentatie werd gegeven door dr. Marloes Kraan van MARE. Zij gaf een overzicht van de belangrijkste conflictgebieden in de Europese visserij, met de nadruk op beheersaspecten van de grootschalige en kleinschalige visserij in Europa, in de context van verandering (klimaat, blauwe economie, en beleid (Brexit)).

"Aangezien er slechts één beleidskader (GVB) is voor vele, uiteenlopende vloten en er nog veel zal veranderen, komt de bestuurbaarheid onder druk te staan, wat, als het niet op tijd wordt aangepakt, veel basis voor conflicten oplevert", aldus Dr. Kraan. Er zijn aspecten van het toewijzen van ruimte aan diverse uiteenlopende activiteiten (mariene ruimtelijke ordening), maar ook het omgaan met een tamelijk breed beleidskader. "Hoe kunnen we dit voor zijn, en wat moeten we weten?"vroeg ze.

De kwesties die in haar presentatie aan de orde kwamen, hadden voornamelijk betrekking op het toewijzen van toegang tot een openbare hulpbron en het beheren van de activiteiten van degenen die de voorrechten en rechten hebben om deze te exploiteren. Ook werd ingegaan op de bedreiging voor de visserijsector die uitgaat van de klimaatverandering en de ontwikkeling van de blauwe economie, waarbij andere economische belangen steeds meer met de visserij concurreren om toegang tot mariene gebieden.

In een dergelijke context zijn conflicten onvermijdelijk, aangezien de visbestanden en de mariene gebieden openbaar bezit zijn en aangezien een bevoorrechte minderheid het leeuwendeel van de rechten heeft geconcentreerd. Conflicten die ontstaan moeten worden beheerd en er moet worden gezocht naar rechtvaardige oplossingen.

Een billijke oplossing zou zijn dat het GVB een gedifferentieerde benadering zou hanteren voor kleinschalige en grootschalige visserij. Deze suggestie is gedaan in het groenboek over de hervorming van het GVB van 2009, maar is niet overgenomen.

De Low Impact Fishers of Europe vragen om een "eerlijke visserij", d.w.z. een billijke toewijzing van toegangsrechten en inspraak in het beheer van de toegang. Artikel 17 van het GVB zou een mechanisme kunnen bieden om tot een eerlijker visserij te komen. De "grote industrie" verwerpt echter het voorstel om via artikel 17 de nodige alternatieve mechanismen voor de toewijzing van vangstmogelijkheden in te voeren. "Wij hebben wettelijk recht op deze voorrechten" zegt de multinationale Pelagic Freezer Trawler Association (PFA).

"Geen brood (quotasoorten) voor de kleinschalige vissers? Nou, laat ze dan cake eten (niet-quotasoorten)"zegt de PFA.

Waar de machtsverhoudingen zo onevenwichtig zijn en de visserijrechten zo geconcentreerd, is een conflict onvermijdelijk.

Evenals het concentreren van de rechten op vangstmogelijkheden, de "grote industrie" controleert ook de werking van de democratische organen die zijn opgericht om conflicten op te lossen en de sector een stem te geven. Zij zitten de adviesraden, de producentenorganisaties en de nationale visserijstructuren voor en beweren zowel de kleine als de grote visserijbedrijven te vertegenwoordigen.

De Cornelis Vrolijk, een Nederlandse multinationale visserijonderneming regelt nu het Franse nationale visserijcomité en een van de grootste Franse PO's, bijvoorbeeld. Hoe kan een Nederlandse multinational de belangen van de kleinschalige vloot behartigen?

Het gaat allemaal om de markt

Een belangrijk element dat in de presentatie ontbrak, betrof de vismarkt en voorzieningsketen. De visserij staat duidelijk niet op zichzelf, maar is een integrerend onderdeel van de voedselproductie en de toelevering (waardeketen), en levert een hoogwaardig internationaal verhandeld basisproduct op.

Hier in Europa levert onze visserij slechts ongeveer een derde van wat onze consumentenmarkten vragen. De rest is afkomstig van aquacultuur en import. Bijna 50% van wat we eten komt van 5 soorten: Tonijn, Kabeljauw, Zalm, Alaska koolvis, Garnalen

De toegang tot de markten is ook een belangrijke factor en een bron van veel conflicten - nu en in de toekomst - en moet deel uitmaken van de discussie over het beheer van onze visserij. Ook de handel, de verwerking en de detailhandel bepalen hoe de Europese visserij er in de toekomst zal uitzien en waar wij onze vis vandaan halen.

"Blauw voedsel" wordt nu gezien als de weg vooruit, op de markt en op het bord van de consument. Net zoals de Blauwe Economie de visserij aan het verdringen is, zal Blauwe Voeding de plaats innemen van zeevruchten en vis zoals we die kennen. Het omvat alle aspecten van voedselproductie uit mariene organismen - plantaardig en dierlijk, oogsten en aquacultuur, en industriële productie. Blauw voedsel zal massaal geproduceerde blauwe voedselproducten uit algen, eencellige eiwitten en andere niet-traditionele industrieel geproduceerde mariene producten brengen.

Klein is slecht, groot is goed?

Dr. Kraan wees er ook op dat er geen universele definities van kleinschalige visserij bestaan, en dat vangst- en inspanningsgegevens voor grootschaliger visserijactiviteiten weliswaar beter beschikbaar zijn, maar dat sociaal-economische gegevens voor kleinschaliger visserij schaarser zijn.

Er is misschien geen universele definitie, maar het is eigenlijk heel eenvoudig. Als u wilt weten wat kleinschalige visserij is, gaat u gewoon naar de viskade en vraagt u het.

Maar even serieus, De kleinschalige visserij wordt beoefend door duizenden nano- of zeer kleine huishoudondernemingen, die vissen met relatief kleine vaartuigen en passief vistuig, dagelijks de zee opgaan, 10 kilo vis vangen en honderden euro's verdienen. Deze ondernemingen zijn in hoge mate afhankelijk van onbetaalde arbeid voor veel van de administratieve en onderhoudsactiviteiten aan de kust - taken die vaak door vrouwelijke familieleden worden verricht. Zij bieden veel gezinnen met een laag inkomen de mogelijkheid om aan de kust te wonen, met een redelijk comfortabele levensstijl, en ondersteunen een breed scala van nevenactiviteiten.

In tegenstelling tot de grootschalige vloten, die schaalvoordelen kunnen realiseren door verscheidene tonnen vis per keer aan land te brengen en daarmee tienduizenden en honderdduizenden euro's te verdienen, zijn deze kleine ondernemingen afhankelijk van hogere marges op hun kleinere aanlandingen. Om levensvatbaar te zijn, moeten zij rechtstreeks profiteren van de toegevoegde waarde van hun dagverse producten. Zij zijn afhankelijk van het feit dat zij op de markt de prijzen bepalen en niet de prijzen afleiden. De grotere vangsten van de grootschalige vloten hebben een drukkend effect op de marktprijzen, waardoor de levensvatbaarheid van deze ondernemingen wordt ondermijnd. Kleinschalige producten moeten op de markt worden gedifferentieerd. Zij komen immers uit een ander soort productiesysteem.

De vangst met gegevens

Het mag dan zo zijn dat er veel meer vangst- en inspanningsgegevens beschikbaar zijn voor de grootschalige visserij, maar hoe betrouwbaar zijn deze gegevens? Just hoe worden de vangsten, de aanvoer en de visserij-inspanning gemeten? Bij nadere inspectie komen vele gaten in een lek systeem aan het licht. In Denemarken is bekend dat op grote schaal wordt gefraudeerd met de motorcapaciteit, en in Nederland zijn er slechts twee inspecteurs om de honderdduizenden tonnen vis te controleren die elk jaar in Nederlandse havens worden aangeland. Hoe representatief zijn deze gevallen in Europa, waar de regeringen van de lidstaten moeten snoeien in hun begrotingen en visserij geen prioriteit is?

Een andere kwestie die door Dr. Kraan aan de orde werd gesteld, was de relatieve impact van kleinschaligere en grootschaligere vloten. Zij haalde een recent WWF-rapport aan (The Untrawled Truth) waarin staat: "vaartuigen met een lengte over alles van minder dan 12 meter hebben de hoogste waarde aan vangst per gewicht en weinig ruimte aan boord, terwijl ze hoogwaardige en potentieel kwetsbare, bedreigde en met uitsterven bedreigde soorten vangen, zoals blauwvintonijn, zwaardvis of zeezoogdieren en zeevogels."

Een beetje kennis van zaken zou aantonen dat deze bewering gewoon niet waar is. De bedoelde kleine vaartuigen hebben eenvoudigweg geen toegang tot de quota voor blauwvintonijn en zwaardvis. Zij mogen geen blauwvintonijn of zwaardvis vangen, aangezien de grootschalige ringzegenvaartuigen en beugvisserijvaartuigen een quotamonopolie hebben. Zij hebben de hoogste waarde van de vangst per gewicht, omdat zij vooral demersale soorten met een hogere waarde vangen, waaronder schaaldieren. Hun vangsten zijn ook waardevoller, omdat ze verser zijn, dagelijks worden gevangen en verkocht.

In termen van impact, er is weinig vergelijking tussen het effect van deze vaartuigen met passief vistuig, die slechts 5% van de totale EU-vangst vangen, en de grootschaliger trawlervloot, die ze nooit zullen vervangen. 5% ligt immers ruim binnen de foutmarges van de massale aanlandingen van vis uit de grootschaliger vlootsegmenten.

Niettemin hebben kleinschalige vissers het recht te bestaan en hun brood te verdienen op de manier die zij verkiezen - door ter plaatse, in het seizoen, een gezond product te leveren, een brede waaier van nevenactiviteiten te ondersteunen, waaronder toerisme, en gemeenschappen aan de kust te verankeren. Als zij zouden verdwijnen, zouden onze kustgebieden veel armere plaatsen zijn, verstoken van verse, lokaal gevangen vis, kleurrijke vissersboten, kleinschalige sociaaleconomische activiteiten en traditionele culturele evenementen die met de zee worden geassocieerd.

Dat zou een onvervangbaar verlies zijn in termen van plaatselijke kennis, cultureel erfgoed en sociaal-economische kansen.